حقوق ساسانی در بستر اجتماعی آن نوشته‌ی ماریا ماتسوخ، پژوهشگر ایران‌شناس، توسط انتشارات هاراسوویتز منتشر شد. این اثر در مجموعه‌ی علمی ایرانیکا و جلد ۳۴ به چاپ رسیده و شامل شانزده صفحه مقدماتی و ۸۸۰ صفحه متن اصلی به همراه ۵ تصویر و ۶۶ جدول است. این کتاب به زبان انگلیسی است.

این کتاب نخستین تلاش نظام‌مند و جامع برای بازسازی نظام حقوقی ایران در دوره‌ی ساسانی (۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی) به شمار می‌رود؛ نظامی که به دلیل دشواری منابع حقوقی آن، تاکنون خارج از حوزه‌ی تخصصی ایران‌شناسی کمتر شناخته شده بود. ماتسوخ در این پژوهش تمامی حوزه‌های حقوقی را، تا جایی که بر اساس منابع موجود امکان‌پذیر است، به‌صورت دقیق و ساختارمند بررسی کرده است.

تمرکز اصلی کتاب بر منابع فارسی میانه و اسناد نوشته‌شده به خط پهلوی است؛ با این حال، نویسنده به‌طور گسترده از دیگر متون مهم مرتبط با حقوق ساسانی نیز بهره برده است، از جمله تلمود بابلی، منابع سریانی، عربی و فارسی نو. این اثر ضمن معرفی نهادهای پایه در شاخه‌های مختلف حقوق، می‌کوشد مفاهیم بنیادین حقوقی را که از دل منابع پراکنده، گاه ناقص و رمزآلود بازسازی شده‌اند، تبیین کند.

یکی از محورهای اصلی کتاب، تحلیل شبکه‌ی پیچیده و درهم‌تنیده‌ی نهادهای حقوقی به‌ویژه در حوزه‌های حقوق خانواده و مالکیت است. نویسنده استدلال می‌کند که این مجموعه‌ی خاص از نهادهای حقوقی، که ویژگی منحصربه‌فرد نظام حقوقی ساسانی به شمار می‌روند، تنها در چارچوب یک نظام اجتماعی سلسله‌مراتبی معنا پیدا می‌کنند؛ نظامی که امتیازات قابل‌توجهی برای اشراف و نخبگان دینی قائل بوده است. همچنین تأثیر چشمگیر حقوق ساسانی بر دیگر نظام‌های حقوقی در سراسر کتاب و به‌طور ویژه در فصل پایانی بررسی شده است.

در ضمائم کتاب، متون متعدد فارسی میانه با ویرایش‌ها و ترجمه‌های تازه از سوی نویسنده گردآوری شده و در پایان نیز واژه‌نامه‌ای از اصطلاحات و عبارات حقوقی پهلوی برای روشن‌سازی مفاهیم تخصصی ارائه شده است.

مجموعه‌ی ایرانیکا به سردبیری آلبرتو کانترا و ماریا ماتسوخ منتشر می‌شود و هدف آن ارائه‌ی تازه‌ترین دستاوردهای پژوهشی در دو حوزه‌ی اصلی ایران‌شناسی و ایران پیش از اسلام با محوریت سنت زرتشتی و ایران در دوره‌ی اسلامی است. این مجموعه تاکنون آثاری در زمینه‌های مطالعات اوستایی، زرتشتی‌پژوهی، پهلوی‌پژوهی و ادبیات پهلوی، متون دینی و حقوقی، مانویت، نظام‌های حقوقی ایران، زبان‌های ایرانی نو، فارسی _یهودی، شکل‌گیری فارسی نو و ادبیات فارسی منتشر کرده است.

پیوند خبر:

https://www.harrassowitz-verlag.de/Sasanian_Law_in_its_Social_Context/titel_8565.ahtm