مجموعه‌ نشست‌های ایران، توران، روم (ETHS) با هدف گسترش پژوهش‌های مرتبط با غرب و آسیای مرکزی در دوره‌ی باستان متأخر و هزاره‌ی نخست میلادی، در چارچوبی فراتر از مرزهای سنتی مطالعات ایران‌شناسی و در بستری جهانی و فرااوراسیایی آغاز به کار کرده است. این مجموعه به همت خداداد رضاخانی از دانشگاه لایدن و کاترینا نچایوا از دانشگاه لیل برگزار می‌شود.

در حالی که تمرکز اصلی این مجموعه بر سرزمین‌های ایران، یعنی نواحی مرکزی شاهنشاهی ساسانی و سرزمین‌های شرقی خلافت اسلامی است، برگزارکنندگان قصد دارند از طریق نگاهی بین‌رشته‌ای و فرامنطقه‌ای، این حوزه‌ها را در پیوند با شبکه‌های گسترده‌ی داد و ستد و تعاملات فرهنگی، اقتصادی، مذهبی و سیاسی بررسی کنند.

نخستین سخنران این مجموعه، دکتر پاول لوریه از موزه‌ی آرمیتاژ سن‌پترزبورگ و مؤسسه مطالعات پیشرفته پاریس بود.

نشست بعدی در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد و سخنران آن دکتر پاتریک اسکوبنیویچ از دانشگاه علوم انسانی-طبیعی سیدلسه در لهستان است. عنوان این سخنرانی «فیل‌ها در هنر ایران و آسیای مرکزی در دوره‌ی باستان متأخر و آغاز دوران میانه» اعلام شده است. این نشست به صورت حضوری در دانشگاه لیل، ساختمان E51 در ساعت 18 برگزار خواهد شد. در این نشست دکتر اسکوبنیویچ به بررسی نقش و تصویر فیل در تاریخ و هنر ایران و آسیای میانه خواهد پرداخت. فیل‌ها نخستین‌بار در دوره‌ی هلنیستی وارد تاریخ آسیای باختری شدند و اگرچه اشاره‌هایی دیرهنگام به آن‌ها در منابع هخامنشی دیده می‌شود، استفاده‌ی واقعی از آن‌ها در میدان جنگ با فرمانروایان هلنیستی آغاز شد و در دوره‌ی ساسانی گسترش یافت.

با وجود کاربرد نظامی و استفاده در مراسم اعدام، فیل‌ها در هنر تصویری ایران حضور پررنگی نداشتند و تنها در نمونه‌هایی معدود چون مُهرها و نقش‌برجسته‌ی طاق‌بستان به تصویر درآمده‌اند. در هنر آسیای میانه، اما، تصویر فیل‌ها متنوع‌تر است و از بازنمایی‌های طبیعی تا سبک‌پردازی‌شده را دربر می‌گیرد. این نقش‌مایه‌ها، که تحت تأثیر هنر کوشانی و بودایی شکل گرفته‌اند، با مفاهیمی چون قدرت سلطنتی و روایت تاریخی پیوند خورده‌اند و از راه سغد به سرزمین‌هایی چون تبت و چین راه یافته‌اند.

از دیگر اهداف این مجموعه، فراهم‌کردن بستری برای گفت‌وگو میان پژوهشگران مناطق گوناگون از جمله چین، آسیای جنوبی، آفریقا و مدیترانه است؛ پژوهشگرانی که کار آن‌ها به‌نوعی با ایران در دوره‌ی باستان متأخر و هزاره‌ی نخست در پیوند است. از جمله زمینه‌های مورد علاقه این مجموعه می‌توان به تاریخ محیط‌زیست، انتقال فناوری، مبادلات فرهنگی و ادبی، جنبش‌های دینی و سایر پدیده‌های فرامنطقه‌ای اشاره کرد.

ETHS از پژوهش‌هایی که مرزهای زمانی و جغرافیایی رایج را به چالش می‌کشند و دیدگاه‌هایی نو درباره‌ی پیوندهای تاریخی در گستره‌ی فرااوراسیا ارائه می‌دهند، استقبال می‌کند. همچنین از پژوهشگرانی که تمایل دارند سخنرانی‌هایی در چارچوب این مجموعه ارائه دهند، دعوت به همکاری شده است. علاقه‌مندان می‌توانند برای هماهنگی بیشتر با برگزارکنندگان مجموعه، تماس بگیرند.

هدف نهایی این نشست‌ها، ارتقای شناختی دقیق‌تر و چندوجهی از تاریخ متقاطع و پویای ایران و فراتر از آن، در جهان پیشامدرن است؛ جهانی که در چهارراه تمدن‌های گوناگون، به‌شکلی پیچیده و درهم‌تنیده شکل گرفته است.

پیوند خبر: