مقاله‌ای با عنوان تشبیه به خدا، تشبیه به داریوش: اقتدار، همانندسازی و زندگی پس از مرگ در پایان‌بندی بیستون  DB (4:36-92)   نوشته‌ی گَد بارنیا، پژوهشی نوآورانه است که به بررسی بخش پایانی سنگ‌نبشته‌ی بیستون (ستون چهارم، سطرهای ۳۶ تا ۹۲) می‌پردازد؛ بخشی که با خطاب مستقیم به آیندگان نگاشته شده و نقش مهمی در انتقال مفاهیم باورشناسی داریوش بزرگ ایفا می‌کند.

کتیبه بیستون داریوش اول (DB) شاهکاری از ادبیات کهن است که شامل شرح رویدادهای تاریخی، تبلیغات امپراتوری، بیانات آیینی، دستورهای اخلاقی، نکات حکمت‌آمیز، دعا و نفرین، و ارتباط با آیندگان می‌شود. این کتیبه در سراسر امپراتوری پخش شد و تاثیر ماندگاری بر جوامعی گذاشت که با آن در ارتباط بودند. بخشی خاص از این کتیبه(DB 4:36–92) که خطاب به آیندگان به زبان دوم شخص نگاشته شده، به‌طور چشمگیری از دیگر بخش‌های این متن متمایز است. این بخش تاثیر شگرف، ژرف و پایداری بر نسل‌های آینده گذاشته است. تاثیری که در طول زمان و مکان تداوم یافته است. این مقاله بر درون‌مایه‌ی آیینی سرنوشت‌سازی تمرکز دارد که نه تنها در کل کتیبه، بلکه به‌ویژه در ستون چهارم آن وجود دارد؛ یعنی درک عمیق پادشاه از مفهوم “تقلید از خداوند“ (imitatio dei) در نبرد کیهانی با دروغ، که با فراخوان او برای مفهوم “تقلید از داریوش” (imitatio Darii) از سوی همه مخاطبان آینده‌اش تکمیل می‌شود. تاثیر این فراخوان را می‌توان در متون بعدی پی گرفت: در یک نسخه متفاوت از DB که در الفنتین یافت شده، و به‌ویژه در یک افسانه تفسیری ناشناخته که به تازگی در قمران کشف شده و می‌کوشد این بخش از DB را از طریق یک داستان از دربار هخامنشی توضیح دهد.

مقاله‌ی بارنیا همچنین به چگونگی تاثیرگذاری بیستون بر سنت‌های محلی زاگرس و میراث بین‌النهرینی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه داریوش با بهره‌گیری از قالب‌های بصری و متنی آن سنت‌ها، مفاهیم گاهانی و آموزه‌های زرتشتی را با سیاست شاهنشاهی درآمیخته است.

این مقاله برای پژوهشگران تاریخ ایران باستان، مطالعات هخامنشی، اسطوره‌شناسی و ادبیات دینی منابعی نو و تحلیل‌هایی عمیق فراهم می‌آورد.

پیوند خبر: